1. Bối cảnh của Thông điệp liên bang Nga 2023
Thông điệp của Tổng thống Putin được trình bày trong bối cảnh hết sức đặc biệt - nhân dịp tròn một năm Nga triển khai “Chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine. Một năm qua, Nga đã phải đối mặt với muôn vàn khó khăn và thách thức chưa từng có ở cả trong và ngoài nước, nhất là sự tổn thất về con người và hệ lụy cấm vận của Mỹ và phương Tây mà nền kinh tế Nga phải gánh chịu. Ông nói: “Tất cả chúng ta đều biết rõ, tôi đọc Thông điệp liên bang hôm nay trong một thời điểm khó khăn, thời điểm xác định những định hướng cho đất nước, thời điểm có những thay đổi then chốt, không thể đảo ngược trên toàn thế giới. Những sự kiện lịch sử quan trọng nhất sẽ quyết định tương lai của đất nước và người dân chúng ta, mỗi người trong chúng ta đều có một trách nhiệm to lớn”. Trước những khó khăn của Nga mà Tổng thống trình bày, nhiều phương tiện truyền thông quốc tế bình luận là một Thông điệp Liên bang “đẫm lệ”.
2. Quan hệ Nga-Mỹ và phương Tây, nội dung trọng tâm trong Thông điệp Liên bang Nga 2023
Giải thích cho việc Nga tiến hành “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine
Tròn một năm, kể từ ngày Nga phát động “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine (24/02/2022), Thông điệp Liên bang Nga được người Nga và cộng đồng thế giới mong chờ từ Tổng thống Putin. Lý giải sâu hơn cho việc tiến hành “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, Thông điệp nêu rõ mục đích là nhằm bảo vệ người dân trên những vùng đất lịch sử của Nga, để đảm bảo an ninh của đất nước, loại bỏ mối đe dọa đến từ chế độ phát xít mới đã ăn sâu bám rễ tại Ukraine sau cuộc đảo chính năm 2014. Putin nhấn mạnh: Từ năm 2014, người dân Donbass đã chiến đấu, bảo vệ quyền được sống trên mảnh đất của mình, quyền nói ngôn ngữ mẹ đẻ của mình. Họ chiến đấu và không bỏ cuộc dưới sự phong tỏa và pháo kích liên tục, và lòng căm thù không che giấu từ chế độ Kiev. Họ tin tưởng và chờ đợi Nga giúp đỡ.
Trước mối đe dọa an ninh từ Mỹ và phương Tây, Putin lập luận: “…trên thực tế, điều mà ai cũng biết - rằng không quốc gia nào trên thế giới có nhiều căn cứ quân sự ở nước ngoài như Mỹ. Có hàng trăm căn cứ như vậy…”. Trong bối cảnh đó, Mỹ đang tìm cách phá vỡ thế cân bằng chiến lược, giành ưu thế trước Nga và các nước trên thế giới. Putin cáo buộc, “Cả thế giới đã chứng kiến cách họ rút khỏi các thỏa thuận cơ bản về vũ khí, bao gồm hiệp ước về tên lửa tầm trung và tầm ngắn, đơn phương phá vỡ các thỏa thuận cơ bản duy trì hòa bình thế giới. Họ làm điều đó vì một số lý do – như các bạn biết đấy, họ không vô cớ làm như vậy”. Ông nhấn mạnh, “Cuối cùng, vào tháng 12/2021, chúng ta đã chính thức gửi dự thảo thỏa thuận đảm bảo an ninh cho Mỹ và NATO. Tuy nhiên, tất cả các luận điểm quan trọng và cơ bản đối với chúng ta, trên thực tế, đều bị thẳng thừng bác bỏ. Sau đó, rõ ràng là họ tiếp tục thực hiện các kế hoạch gây hấn và sẽ không dừng lại”.
Để bảo vệ người dân vùng Donbass trước nguy cơ trừng phạt của Mỹ và phương Tây, Putin cho rằng Moskva phải hành động trước. Thông điệp nhấn mạnh: “Mối đe dọa gia tăng từng ngày. Từ thông tin chúng ta có được, không còn gì nghi ngờ rằng vào tháng 2/2022, mọi thứ đã sẵn sàng cho hành động trừng phạt đẫm máu khác ở Donbass. Tôi xin lưu ý các bạn rằng chế độ Kiev đã đưa pháo binh, xe tăng và máy bay đến Donbass từ năm 2014”.
Vạch trần hành vi dàn dựng kịch bản của Mỹ và phương Tây nhằm lừa dối Nga và cộng đồng thế giới
Kích động chủ nghĩa dân tộc, đào tạo, cung cấp vũ khí cổ súy cho các hành động khủng bố
Tổng thống Nga nhấn mạnh, Moskva muốn giải quyết xung đột một cách hòa bình, nhưng phương Tây đã dàn dựng một kịch bản hoàn toàn khác sau lưng người Nga. Lời hứa của các lãnh đạo phương Tây, tuyên bố của họ về mong muốn hòa bình ở Donbass, như chúng ta thấy hiện nay, đã trở thành một sự giả dối tàn nhẫn. Họ chỉ đơn giản là câu giờ, tham gia vào những trò lừa bịp, nhắm mắt làm ngơ trước các vụ ám sát chính trị và hành động của Chính quyền Kiev chống lại những người bất đồng chính kiến, chế giễu những người giữ vững lòng tin, và những kẻ phát xít mới ở Ukraine ngày càng được khuyến khích thực hiện các hành động khủng bố ở Donbass. Trong các học viện và trường học phương Tây, sĩ quan thuộc các tiểu đoàn theo dân tộc chủ nghĩa đã được đào tạo và cung cấp vũ khí. Vào tháng 12/2021, Nga chính thức gửi cho NATO các bản dự thảo về thỏa thuận đảm bảo an ninh, cũng như yêu cầu liên minh này từ bỏ kế hoạch mở rộng sang Ukraine, nhưng đã nhận được lời từ chối trực tiếp về mọi mặt.
Trong Thông điệp Putin đặc biệt nhấn mạnh, ngay cả trước khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt, Kiev đã đàm phán với phương Tây về việc cung cấp hệ thống phòng không, máy bay chiến đấu và các thiết bị hạng nặng khác cho Ukraine. Chúng ta cũng nhớ những nỗ lực của chế độ Kiev để có được vũ khí hạt nhân, bởi chúng ta đã công khai nói về điều đó. Đồng thời, Tổng thống Putin cáo buộc: Mỹ và NATO triển khai các căn cứ quân sự và phòng thí nghiệm sinh học bí mật của họ gần biên giới. Phương thức lừa dối khủng khiếp này đã được thử nghiệm nhiều lần trước đây. Họ đã cư xử một cách trơ trẽn và hai mặt khi hủy hoại Nam Tư, Iraq, Libya, Syria. Nỗi xấu hổ này của họ sẽ không bao giờ được rửa sạch. Putin cho rằng, theo chính các chuyên gia Mỹ, do hậu quả của các cuộc chiến tranh mà Mỹ phát động từ năm 2001, gần 900.000 người đã thiệt mạng, hơn 38 triệu người phải đi tị nạn.
Biến Ukraine thành công cụ trong cuộc chiến và người dân Ukraine trở thành con tin của vở kịch do phương Tây dàn dựng
Tổng thống Nga cáo buộc, từ việc mở rộng NATO về phía biên giới Nga đến việc triển khai các phòng thí nghiệm sinh học bí mật ở gần nước này, Mỹ và các đồng minh đã cố tình sử dụng Ukraine làm một công cụ trong một cuộc chiến lớn. Thông điệp nhấn mạnh: “Chúng ta không gây chiến với người dân Ukraine, tôi đã nói về điều này nhiều lần. Bản thân người dân Ukraine đã trở thành con tin của chế độ Kiev và các ông chủ phương Tây, những kẻ đã thực sự chiếm đóng đất nước này về mặt chính trị, quân sự, kinh tế, phá hủy ngành công nghiệp Ukraine trong nhiều thập kỷ và cướp bóc tài nguyên thiên nhiên.
Tìm cách hủy hoại nước Nga bằng mọi cách
Theo Putin, giới tinh hoa phương Tây không giấu giếm mục tiêu của họ là “gây thất bại chiến lược cho Nga”. Điều này có nghĩa là gì đối với chúng ta, Putin đặt vấn đề? Ông lập luận, điều này có nghĩa là kết liễu chúng ta một lần và mãi mãi, nghĩa là họ có ý định chuyển xung đột cục bộ sang đối đầu toàn cầu. Đây chính là cách chúng ta cần hiểu về tất cả những điều này và sẽ phản ứng tương xứng, bởi vì trong trường hợp này, chúng ta đang nói về sự tồn vong của đất nước.
Tuy nhiên, họ cũng nhận ra rằng không thể đánh bại Nga trên chiến trường, do đó họ tiến hành các cuộc chiến tranh thông tin ngày càng quyết liệt hơn nhằm vào chúng ta, chủ yếu nhắm tới thế hệ trẻ. Họ liên tục nói dối, bóp méo sự thật lịch sử, không ngừng tấn công vào nền văn hóa của chúng ta, Nhà thờ Chính thống Nga và các tổ chức tôn giáo truyền thống khác của đất nước chúng ta. Putin nhấn mạnh: Rõ ràng là phương Tây sẽ tìm cách phá hoại và chia rẽ xã hội chúng ta, dựa vào những kẻ phản quốc, những kẻ - tôi muốn nhấn mạnh điều này - trong suốt lịch sử đều có thái độ khinh miệt độc hại với chính Tổ quốc mình và muốn kiếm tiền bằng cách bán thứ chất độc đó cho những người sẵn sàng trả tiền mua. Luôn luôn như vậy.
Lập trường, quan điểm cứng rắn của Nga trước Mỹ và phương Tây
Trong Thông điệp, Putin bày tỏ, chúng ta cởi mở, đầy chân thành sẵn sàng cho một cuộc đối thoại mang tính xây dựng với phương Tây, chúng ta đã nói và nhấn mạnh rằng cả châu Âu và toàn thế giới cần một hệ thống an ninh không thể chia cắt, bình đẳng với tất cả các quốc gia, và trong nhiều năm, chúng ta đã đề nghị các đối tác cùng thảo luận và hợp tác về ý tưởng này. Tuy nhiên đáp lại, chúng ta nhận được phản ứng không rõ ràng hoặc đạo đức giả. Đó là lời nói. Còn hành động cụ thể là gì: mở rộng NATO đến biên giới của chúng ta, tạo ra các khu vực mới để triển khai phòng thủ tên lửa ở châu Âu và châu Á - họ quyết định tránh né chúng ta bằng cách núp dưới một “chiếc ô” - triển khai quân đội, và không chỉ gần biên giới Nga.
Trước những hành động gây hấn của Mỹ và phương Tây, Tổng thống Nga nhấn mạnh, “chúng ta kiên quyết bảo vệ không chỉ lợi ích của mình mà cả quan điểm rằng trong thế giới đương đại không nên có sự phân chia thành các quốc gia được gọi là văn minh và tất cả các quốc gia còn lại, và rằng cần có quan hệ đối tác trung thực, về nguyên tắc bác bỏ mọi sự độc quyền, đặc biệt là gây hấn”. Và rằng, “Bất cứ ai dấn thân vào con đường phản bội trực tiếp, phạm tội khủng bố và các tội ác khác chống lại an ninh, trật tự của xã hội chúng ta và sự toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Nhưng chúng ta sẽ không bao giờ giống như chế độ Kiev và giới tinh hoa phương Tây, những người đã và đang tham gia “cuộc săn lùng phù thủy”, chúng ta sẽ không dàn xếp với những kẻ đã bước sang bên và quay lưng lại với quê hương”.
Trong bối cảnh đó, cũng trong Thông điệp liên bang lần này, Tổng thống Nga tuyên bố xuống cấp quan hệ với Mỹ và ngừng tham gia Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược START. Putin lập luận: Chúng ta không thể chấp nhận việc Mỹ bắt đầu thay đổi trật tự thế giới vì chính họ, vì lợi ích của riêng họ. Giờ đây, thông qua các đại diện của NATO, họ đang đưa ra tín hiệu, mà thực tế là tối hậu thư: Nga phải thực hiện mọi điều đã thỏa thuận, kể cả Hiệp ước New START, còn họ sẽ hành xử theo ý mình. Họ nói rằng không có mối liên hệ nào giữa vấn đề về New START với xung đột ở Ukraine và các hành động thù địch khác của phương Tây đối với đất nước chúng ta, cũng như không có tuyên bố đao to búa lớn nào về việc họ muốn giáng một đòn chiến lược vào chúng ta. Đây là đỉnh cao của đạo đức giả và sự trơ trẽn, cũng là đỉnh cao của sự ngu dốt, nhưng bạn không thể gọi họ là những kẻ ngốc - họ không như vậy. Họ muốn chúng ta phải hứng chịu một thất bại chiến lược và muốn leo lên các cơ sở hạt nhân của chúng ta.
Trong Thông điệp, Putin nhấn mạnh: Hôm nay, tôi buộc phải thông báo rằng Nga sẽ đình chỉ việc tham gia Hiệp ước New START. Tôi nhắc lại rằng Nga không rút khỏi Hiệp ước, mà chỉ đình chỉ việc tham gia. Nhưng trước khi trở lại thảo luận về vấn đề này, chúng ta phải hiểu được tuyên bố của các nước thuộc Liên minh Bắc Đại Tây Dương, như Pháp và Anh, và phải tính đến kho vũ khí chiến lược của họ, tức là khả năng tấn công tổng hợp của liên minh này.
3. Lời kết
Thông điệp Liên bang 2023 của Tổng thống Putin được bình luận như một bản tuyên ngôn, một cáo trạng đanh thép về kịch bản và âm mưu của Mỹ và phương Tây đối với Nga, nhưng “chứa chan nước mắt”. Liệu cuộc chiến ở Ukraine có tìm ra được giải pháp hòa bình hay chiến sự sẽ vẫn tiếp tục leo thang và có nguy cơ trở thành chiến tranh thế giới lần thứ ba; liệu nước Nga có trụ vững và tiếp tục trở thành quốc gia vẽ lại bản đồ thế giới hay sẽ sa lầy và thất bại trong cuộc chiến này? Liệu chính quyền của Tổng thống Putin có đứng vững trước thách thức nghiệt ngã hay sẽ phải thay đổi một Chính phủ mới… vẫn là những vấn đề còn bỏ ngỏ. Tuy nhiên, để xảy ra chiến tranh trong thời đại hòa bình, hữu nghị hợp tác và phát triển là điều đáng tiếc. Để đám cháy không bị lan rộng, một nguyên lý chung là ai gây cháy, người đó phải là kẻ dập. Hay như lời của Nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng - Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, ai phát động chiến tranh, người đó phái tính toán đường rút ra khỏi cuộc chiến. Có như vậy, chiến tranh mới có điểm dừng, hòa bình mới có thể tái thiết lập trên lục địa châu Âu và không còn nguy cơ lan ra toàn thế giới.